Taşeli'de kültür aktarımı ve kadın

Kültür, bir toplumun ilk oluşumundan günümüze kadar devamlılık gösteren bir olgular bütünüdür. Bu bütünün öznesi de doğal olarak kadındır.  Şöyle ki onu oluşturan toplumun geçmişle geleceği arasındaki bağını tesis eden bu olguda, bünyesinde barındırdığı tarihi mirasın, maddi ve manevi unsurlarla şekillenerek varlığını geçmişten geleceğe taşıyan kültürün bölgedeki kuşaklar arası aktarımını yapan kadındır.

Taşeli Bölgesi’nde kadın; Türk kültürünü tarihsel süreç içerisinde bölgeye aktarırken yeni nesillerinde kültürün sahiplenmesini sağlamışlardır. Buradan hareketle denilebilir ki tarihsel süreç içinde kadınlar ataerkil kültüre boyun eğme biçimlerinin yanı sıra meydan okuma stratejilerini de barındıran bir kültürle yetişmeye başlamışlardır.

Taşeli Bölgesi’nde kadınlar tarihsel kültür mirasına sahip çıkmakla birlikte kültür metaforu kadınlar için sorunsuz bir alan olmadığından, hem kimlik kazanma, hem de kazanılan kimliğe sahip çıkma açısından bir çatışma alanıdır. Taşeli Bölgesi’nde Sosyo-kültürel yapılar belirli kimlikleri, belirli kadınlık ve erkeklikleri cinsiyet terimleri içinde oluşturmakta ve bu kimlikleri, kadın ve erkek bireyler, cinse dayalı öznellikler olarak yaşamaktadırlar.

Taşeli Bölgesi’nde, bütün bu değerlere sahip çıkan kadınların varlığı, kültürel dokunun hayatta kalmasını sağlayacaktır. Toplulukları millet haline getiren şey, kültürleridir. Sadece biyolojik köken birlikteliği bir topluluğu millet haline getirmede yetersiz kalır.

Bu noktadan baktığımızda kültüre milli kimlik diyebiliriz. Kısacası bir toplumun binlerce yıl boyunca oluşturduğu gelenek, görenek, yaşadığı tecrübe onun kimliği haline gelmektedir ve onu milletleştirmektedir. Kültürel süreçlerde kadınlar öznelliklerini erkeklerden daha fazla cinsiyetlendirilmiş öznellik olarak kanıksayarak bölge kültürünü geleceğe taşıyacaklardır.

Taşeli Bölgesi’nde farklı zamanlarda hüküm sürmüş medeniyetlerin, kültürünü yüzlerce yıl boyunca yeni nesillere aktarılmasında en önemli rolü kadın üstlenmiştir. Toplumsal hafıza ve inançlar bütünü, tarihsel süzgeçten geçerek temel davranış kalıplarıyla birlikte şimdi aracılığı ile geleceğe taşır ki, buda kadının en önemli rolü olan; bölgede kültür aktarımına karşılık gelir (Ersoy, 2021: 232).

Geleneksel fikirler ve bunlara bağlı olan değerler, öğrenilmiş davranışların bir bütün olarak nesilden nesile aktarılması, paylaşılan semboller ve anlamların büyük bölümü bölge kadınıyla var olmuştur. Belki de Kadının insan toplulukları içindeki en önemli ve en hayati rolü kültür aktarımıdır.

Bölge Kadını yalnızca doğurganlık özelliğiyle toplumlumun devamını sağlamakla kalmamış; aynı zamanda kendi milletinin oluşturduğu kültürü çocuklarına aktarmaya başlayarak üzerinde yaşadığı coğrafyanın kültürünü, nesillere aktarımını sağlamıştır. 

Bölgede Kültür aktarımını gerçekleştiren kadın, aynı zamanda aktarımın hangi araçlarla sürdürüleceğinin öğreticisi konumundadır. 

Görsel: Taşeli Bölgesi’nde kültür aktarımında eğirtmeç.



Karamanoğulları Beyliğinin bir kültür öğretisi olarak günümüze ulaşan yün eğirme aleti, bölge kadınının bu kültürü sahiplenerek dokumacılığın temelini oluşturan hammaddenin elde edilmesini bizzat sağlamış, Karamanoğlu beyliği döneminde de toplumun giysi (kıyafet) ihtiyacını üretmek yine kadın eliyle olmuştur. Bu kültürün sadece Taşeli Bölgesi’nde, Sarıveliler de Bilge kadınlar tarafından sürdürülmesi ve sahiplenilmesi Türk kültürü açısından büyük önem taşımaktadır.

Görseldeki Bölge kadını Karamanoğullarından günümüze kadar değişime uğramadan gelmiş Türkmen kadınlarının çoğunlukla kullandığı eğirtmeç bulunmaktadır. Görselde ki eğirtmetç bölgede kültür aktarımının simgesel olarak en belirgin özelliğidir.

Bu özellik Taşeli Bölgesi’nde yetişen akademisyenler tarafından işlevsel korumacılık çerçevesinde kültürün aktarımının devamı açısından kadınları teşvik etmektedir. Bölge kadını aynı zamanda Türk kültürünün kodlarını, klasik anlamda sözlü tarihe kaynaklık eden hafızanın haricinde, Bölgenin pek çok birikimini sağladığı sözlü kültür ortamının da geleceğe taşıyıcısı konumundadır.