Sürdürülebilir beslenme, beslenme örüntüsü ve diyetisyen

Sürdürülebilir sağlıklı diyetler bireyin sağlığını ve iyilik halini tüm yönleri ile geliştiren, düşük çevresel baskısı ve etkisi olan, erişilebilir, maliyeti karşılanabilir, güvenilir, eşitlikçi ve kültürel olarak kabul edilebilir beslenme örüntüleridir.

Hedefi tüm bireylerin optimal büyüme ve gelişmesini sağlamak, günümüz ve gelecek nesillerin tüm yaşam sürecinde fiziksel, mental ve sosyal yönden iyilik halini ve işlevselliğini geliştirmek, malnütrisyonun her türünün (yetersiz beslenme, mikrobesin ögeleri eksikliği, fazla kilo, şişmanlık) önlenmesine katkı sağlamak, beslenmeye bağlı bulaşıcı olmayan hastalıkların (BOH) riskini azaltmak, biyoçeşitliliğin ve gezegenin korumasını desteklemektir. Sürdürülebilir sağlıklı diyet sürdürülebilirliğin tüm boyutlarını birleştirerek istenmedik sonuçları önleyici olmalıdır.

Sürdürülebilir Beslenme Modelleri: Akdeniz Diyeti

Akdeniz Diyeti sürdürülebilir diyet örüntüsü olarak tanımlanmakta, sağlığın iyileştirilmesi ve geliştirilmesi, hastalıkların önlenmesi için izlenmesi gereken bir beslenme örüntüsü olarak önerilmektedir. Akdeniz Diyeti  temelde bitkisel besin tüketimine dayalıdır. Bitkisel kaynaklı besinlere dayalı olması iklim değişikliğinin önlenmesi ve su ayak izinin azaltılması açısından önem taşımaktadır. Akdeniz Diyeti’nin dört sürdürülebilir yararı vurgulanmaktadır. Bunlar; 1) sağlık ve beslenme yararları, 2) düşük çevresel etkisi ve biyoçeşitlilik zenginliği, 3) yüksek sosyokültürel besin değerleri ile kültürel miras oluşu ve 4) olumlu yerel ekonomik geri dönüşümüdür.

 Akdeniz Diyet örüntüsünün bitkisel kaynaklı besinler (meyve, sebze, sert kabuklu yemişler ve tahıllar) ile zeytinyağının fazla; balık ve tavuk etinin orta; süt ve ürünleri (özellikle yoğurt ve peynir olarak), kırmızı et, işlenmiş et ve tatlıların (yerine sıklıkla taze meyvenin tüketildiği) az miktarda tüketildiği bir beslenme şeklidir. Normal koşullarda yemekle birlikte orta düzeyde şarap (Türkiye’de şıra ve hardaliye gibi içecekler) tüketimine dayalı olduğu ve ülkelere göre bazı farklılıkların da olabileceği belirtilmektedir.

Diyetisyen ve Sürdürülebilir Beslenme

Avrupa Diyetisyen Dernekleri Federasyonu (EFAD) sürdürülebilir diyetlerin sağlıklı toplumlar oluşturduğunu belirtmiştir. Diyetisyenler besin bilimi, toplum gereksinmeleri, davranış değiştirme ve insan sağlığını geliştirme alanlarında aldıkları eğitim ve uzmanlıkları nedeniyle toplumların sürdürülebilir beslenme örüntülerini yönlendirmede tek ve önemli meslek mensubudur. Diyetisyenler bu önemli görevi sürekli yürütme isteğinde olmalıdır.

Sürdürülebilir beslenmenin toplumun sağlığı üzerinde etkisini bilen diyetisyenler sürdürülebilir besin sistemini Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ve Paris Antlaşması ilkeleri doğrultusunda yerine getirme zorunluluğunda olmalıdır. Bu doğrultuda diyetisyenler;

• Herkes için yeterli, güvenilir, sağlıklı ve sürdürülebilir diyetleri yaşam döngüsü boyunca sağlamalı ve desteklemelidir.

• Ulusal Beslenme Rehberleri hazırlanırken sürdürülebilir beslenme örüntüsünü dikkate almalıdır.

• Besin ve Beslenme Plan ve Politikaları’nın oluşturulmasında ve yürütülmesinde sürdürülebilir beslenmeyi hedefler arasında vurgulamalıdır.

• Besin zincirinde, toplu beslenme sistemleri alanında ve evlerde besin israfının ve kaybının önlenmesinde aktif rolünü güçlendirmeli ve halkın bilinçlendirilmesine ve eğitimine önem vermelidir.

Kaynakça:
1.     FAO/WHO. Sustainable healthy diets – Guiding principles. Rome, 2019. 
2.    United Nations World Commission on Environment and Development, ed. Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future. Oxford: Oxford University Press, 1987.