Okul çağı çocuklarında beslenme
Obezite, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tanımına göre, vücutta sağlığı bozacak ölçüde aşırı veya anormal yağ birikmesidir. Obezite, hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde önemli bir halk sağlığı sorunu olup, çocukluk çağında en sık görülen kronik hastalıktır. Çocuk ve adölesanların %25-30’unu etkileyen önemli bir beslenme sorunudur.
Dünya genelinde 2010’da 43 milyon çocuğun hafif şişman ve obez, 93 milyon çocuğun da hafif şişman riskinde olduğu bildirilmiştir. Türkiye’de ise, Türkiye Okul Çağı (6-10 Yaş) Çocuklarında Büyümenin İzlenmesi Projesi (TOÇBİ) sonuçlarına göre 6-10 yaş arası okul çağı çocukların %14.3’ü hafif şişman ve %6.5’i ise şişmandır. Çocukluk çağı obezitesi yetişkin obezitesi için önemli bir risk etmenidir ve tip 2 diyabet, kalp damar hastalıkları, bazı kanser türleri, ek olarak düşük benlik saygısı ve depresyon gibi psikolojik sorunlar içeren sonuçları vardır.
Okul çağı, 4-6 yaş ana okulu dönemi, 7-11 yaş ilk okul dönemi 12-17 yaş orta ve lise dönemi olarak sınıflandırılır. Bu çağın özelliklerini şu şekilde özetleyebiliriz. Okul çağında olan çocuklar sürekli bir büyüme ve gelişme süreci içindedirler. Bu dönemde enerji harcaması vücut ölçüsünün birimi başına yetişkinlerden fazladır. Çünkü büyüme olayı önemli miktarda enerji gerektirir. Ayrıca, yeni dokuların yapımı için daha fazla miktarda protein, mineral ve vitamin gereklidir. Bu gereksinmelerin karşılanabilmesi için de çocukların tüketmeleri gereken yiyeceklerin iyi kaliteli ve yeterli miktarlarda olmaları lazımdır. Yetersiz ve dengesiz beslenme, büyüme ve gelişme geriliğine yol açar. Vitamin ve mineral gereksinmelerinin karşılanamaması da vitamin ve mineral eksikliklerine neden olmaktadır.
Porsiyonları nasıl olmalıdır?
Yumurta, protein kalitesi en yüksek olan yiyecektir. Bunun için bebek ve çocukların her gün 1 adet yumurta tüketmesi yararlıdır. Yumurtanın sarısı demir, A ve B grubu vitaminlerinden zengindir. Sağlıklı bireyler et tüketmedikleri günlerde, haftada 3-4 kez yumurta tüketebilir.
1)Süt ve ürünleri grubu; süt ile yoğurt, peynir, kefir, dondurma, sütlü tatlılar, süttozu gibi sütten yapılan ürünlerden oluşur. Süt ve ürünleri yüksek kalitede protein, kalsiyum, fosfor, çinko, B1, B2, B6, B12 ve niasin olmak üzere birçok besin ögesi için önemli kaynaktır. A, D, E ve K vitaminleri süt yağında bulunur. Çocuklar ve adolesan dönemi gençler, günlük 2-4 porsiyon süt ve ürünlerini tüketmelidir.
2) Et, yumurta, kurubaklagiller ve yağlı tohumlar grubu; et, tavuk, balık, yumurta, kuru fasulye, nohut, mercimek gibi yiyeceklerin yanı sıra ceviz, fındık, fıstık gibi sert kabuklu yemişler/yağlı tohumlardan oluşur. Sert kabuklu yemişler/yağlı tohumlar diğer yiyeceklere göre fazla yağ içerdiklerinden tüketim miktarlarına dikkat etmek gerekir. Bu grup iyi kaliteli protein, demir, çinko, fosfor, magnezyum gibi mineraller ile B1, B6, B12 ve A vitamini kaynağıdır. Et ve ürünleri, yumurta ve kurubaklagiller ile sert kabuklu yemişler/ yağlı tohumlardan günlük tüketilmesi önerilen miktar 2.5-3 porsiyondur.
3) Ekmek ve tahıllar grubu; ekmek, pirinç, makarna, erişte, kuskus, bulgur, yulaf, arpa ve kahvaltılık tahılları içerir. Bu yiyecekler buğday, yulaf, pirinç, çavdar, arpa ve mısır gibi tahıllardan yapılır. . Ekmek ve tahıllardan günlük tüketilmesi önerilen miktar çocuklar için 2,5-5 porsiyon; adolesanlar için 3-8 porsiyondur.
4) sebze grubu; sebzelerin bileşimlerinin önemli kısmı su olup günlük enerji, yağ ve protein gereksinmesine çok az katkıda bulunurlar. Bununla beraber, mineraller ve vitaminler bakımından özellikle folat (folik asit), A vitaminin ön ögesi olan beta-karoten, E, C, B2 vitamini, kalsiyum, potasyum, demir, magnezyum, posa ve diğer antioksidan özellikte olan bileşiklerden zengindir. Çocukların günlük beslenmesinde 1,5-2,5 porsiyon adolesanların ise 2-3 porsiyon sebze tüketmesi önerilmektedir.
5) Meyve grubu; Meyvelerde de sebzelerde olduğu gibi tüketimlerinde çeşitliliğin sağlanması önemlidir. Genellikle turunçgiller grubu ve üzümsü meyveler (çilek, ahududu, böğürtlen, yaban mersini, karadut gibi) ve diğer üzümler C vitamini ile çeşitli antioksidanlardan zengin iken elma, muz, kayısı vb. meyveler potasyumdan zengindir. Meyvelerin günlük tüketilmesi önerilen miktarı çocuklar için 1,5-2,5 porsiyon; adolesanlar için 2-3 porsiyondur.
Kaynakça;
Gözü A. Mardin ili ilköğretim okullarında 6-15 yaş grubu öğrencilerde kilo fazlalığı ve obezite prevalansı. Tıp Araştırmaları Dergisi 2007;5(1):31-35.
Öziley B. İlköğretim 1. Kademe öğrencilerinden obezite prevalansının belirlenmesi ve beslenme alışkanlıklarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, 2013.